Victory Boogie Woogie

Thuis Kunstenaar Schilderijen

1943–44. Oil paint, pieces of paper and plastic, and black chalk on canvas, 127 x 127 cm (50 x 50")

Toen Mondriaan begin 1944 op tweeënzeventig jarige leeftijd vrij plotseling overleed, liet hij Victory Boogie Woogie onvoltooid achter in zijn atelier. Het ruitvormige schilderij zat vol met wankel bevestigde stukjes gekleurd papier en plastic waarmee Mondriaan nieuwe accenten en ritmen aan het onderzoeken was. Wanneer hij ervoor de tijd gehad zou hebben, zou hij ze waarschijnlijk vervangen hebben door een ingeschilderde, iets regelmatigere versie van de opgesplitste beeldritmen. Maar zover is het nooit gekomen. Toch is de Victory Boogie Woogie zelfs in deze staat een indrukwekkend schilderij en tegelijk een ontroerend document van Mondriaans overlijden midden in de bloei van een creatie. Kenmerkend is de ruitvorm, die onderstreept dat Mondriaan zocht naar een beeldopbouw met een maximum aan ruimtelijke spreiding. De door elkaar dansende kleuren en de dynamiek van het opengebroken netwerk van de lijnen weerkaatsen ongetwijfeld het dynamische leven in New York.

Victory Boogie Woogie is een feest voor het oog. Blauw, geel, rood, en wit dansen door elkaar heen, opgesplitst in vlakken, vlakjes en blokjes. Het wit wordt afgewisseld door grijzen, het blauw door donkerblauwe blokjes die bijna zwarte accenten lijken, en het geel op een paar markante plaatsen door gebroken gelen. En ook het rood, hoewel minder in het oog springend, wordt hier en daar gevarieerd. De dynamiek is gebaseerd op horizontale en verticale lijnen maar die geven nauwelijks meer een houvast. Ze zijn door de blokjes als het ware versplinterd, worden herhaaldelijk verdubbeld, nergens doorgetrokken en waaieren telkens uit. Bijzonder is de wijze waarop kleinere en grotere beeldelementen in elkaar grijpen, waardoor verrassende sprongen en versnellingen in de vaak wervelende beeldritmen ontstaan die de compositie naar alle kanten openbreken.

Hoewel de titel Victory Boogie Woogie niet van Mondriaan zelf is, is bekend dat hij dit schilderij zag als een tweede Boogie Woogie (verwijzend naar een eerder schilderij uit 1942-1943 getiteld Broadway Boogie Woogie) en dat hij in relatie tot dit werk ook wel sprak over een Victory. Boogie Woogie verwijst naar een in die tijd in New York populaire nieuwe vorm van jazz, waarin korte melodische lijnen worden opengebroken door open ritmische patronen. Victory kan niet anders dan duiden op de overwinning van een nieuwe kunst in een vrije wereld, waarin Mondriaan ook in de donkerste dagen van de tweede wereldoorlog onwrikbaar bleef geloven.

Victory Boogie Woogie werd onmiddellijk herkend als een werk van grote betekenis met een bijzondere magie. In de loop der jaren is dit alleen maar toegenomen. Zeer velen zijn dit uitzonderlijke schilderij niet alleen gaan beleven als een hoogtepunt en afsluiting van het fascinerende oeuvre van Mondriaan, maar vooral ook als een van de belangrijkste emblemen van de abstracte of voorstellingsloze beeldende kunst in de twintigste eeuw.

Haags gemeentemuseum